Συμμετοχικός Προϋπολογισμός – Προτάσεις αυτοδιοίκησης για τον Δήμο Δελφών

 Τα φαινόμενα αδιαφάνειας, ρεμούλας, μικροπολιτικής, κομματοκρατίας, έχουν για τα καλά θρονιαστεί στους Δήμους. Η χρόνια παθογένεια των εκάστοτε κυβερνόντων, διαμόρφωσε ένα κράτος υπερτροφικό, πελατειακού χαρακτήρα, ανίκανο να απαντήσει στα προβλήματα της κοινωνίας την οποία υποτίθεται ότι αντιπροσώπευαν.  Έτσι η ανάγκη εκδημοκρατισμού, αποκέντρωσης μέσα από πραγματική συμμετοχή των πολιτών σε όλα τα επίπεδα, δεν είναι μόνο κοινωνική ανάγκη αλλά και βασικός όρος για την αποδοτικότητα του κρατικού μηχανισμού και του φρεναρίσματος μιας ανεξέλεγκτης χρηματιστηριακής οικονομίας που μετατρέπει τον άνθρωπο σε res.  Αποδείχτηκε πως δεν αρκεί μόνο η παρουσία &  καταγγελία της όποιας αντιπολίτευσης, για να σταματήσουν οι καταστροφικές πρακτικές . Το κλειστό κλαμπ του Δημ. Συμβουλίου δεν είναι από μόνο του το καλλίτερο για την ανάδειξη της αυτοδιοίκησης σε δημοκρατική διαδικασία. Ο δε ρόλος της αντιπολίτευσης όλο και περισσότερο αναγορεύεται σε διακοσμητικός, όπως και ο ρόλος των συμβούλων της πλειοψηφίας. Η διοίκηση αφυδατωμένη από κάθε ίχνος αντιπροσώπευσης ,  παίρνει χαρακτηριστικά ΟΛΙΓΑΡΧΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ.

Το ερώτημα επομένως τίθεται ως εξής. Θα συνεχίσουμε στο ίδιο έργο θεατές? Θα επιδιώξουμε μικροδιορθώσεις  τόσες ώστε  « να αλλάξουν όλα προκειμένου να μην αλλάξει τίποτε»? Ας ανοίξουμε το θέμα, ελπίζοντας σε εποικοδομητικές προτάσεις.    ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ  (Σ.Π)

Ο Σ.Π σαν αντίληψη και ενέργεια,  έχει τη ρίζα του στην εκκλησία του δήμου. Στην αρχαία Αθήνα  τα σημαντικότερα ζητήματα, ακόμη και προβλήματα που είχαν να κάνουν με την εξωτερική πολιτική της Αθηναϊκής δημοκρατίας αποφασίζονταν  συλλογικά από τους πολίτες της πόλης.  Ήταν τόση η σημασία των Αθηναίων στη συνέλευση του δήμου ώστε θεωρούνταν στίγμα για τον  πολίτη που δεν συμμετείχε! 

 Σήμερα, 2500 χρόνια μετά, ο Σ.Π, έρχεται σαν ένα επίκαιρο εγχείρημα που κάτω από προϋποθέσεις μπορεί να αντιμετωπίσει τις κρίσιμες προκλήσεις της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, ειδικά την «αδιαφορία», την παραπληροφόρηση, την κομματοκρατία, την αδιαφάνεια, οι οποίες όλο και περισσότερο «διώχνουν» την δημοκρατία από την αυτοδιοίκηση.

Αν θέλουμε να ορίσουμε τον ΣΠ με σύντομο τρόπο, θα λέγαμε ότι είναι η «μέθοδος»  εκείνη που μπορεί να μετατρέψει τη διοίκηση σε αυτοδιοίκηση. Να δώσει αν θέλετε νόημα και περιεχόμενο στο δημοτικό γίγνεσθαι και όχι μόνο.

Ο  Σ.Π είναι μια διαδικασία συμμετοχής και εμπλοκής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων που έχουν να κάμουν με τους στόχους, την κατανομή, τις προτεραιότητες των επενδύσεων σε τοπικό επίπεδο. ( η έντονη καχυποψία, διαπλοκή, και ρεμούλα σε αυτό το τομέα είναι διάχυτη). Η διαδικασία αυτή αναπτύσσεται σε όλη τη διάρκεια ενός έτους ώστε να καταρτιστεί αφενός  πρόταση προϋπολογισμού βάσει των αιτημάτων των πολιτών και αφετέρου μια διαδικασία ανοιχτού ελέγχου της ποιότητας & ποσότητας του αποτελέσματος.     

Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μοντέλο Σ.Π. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, διαφορετικά μεταξύ τους. Σε κάθε περίπτωση ο Σ.Π δεν είναι μια τελειωμένη κλειστή υπόθεση αλλά μια ανοιχτή διαδικασία , μια συνιστώσα ενός συστήματος συμμετοχής των πολιτών εναρμονισμένο με τις ιδιαιτερότητες την προϊστορία και  ιστορία του κινήματος του τόπου.

Η μέχρι τώρα εμπειρία μιλά για 2 κατηγορίες Σ.Π.

1.     Αυτή που διαμορφώθηκε σε περιοχές της Βραζιλίας, του Περού και γενικά σε χώρες της Λατινικής Αμερικής και που γενικά προβλέπει μεγαλύτερα περιθώρια αυτονομίας στη λήψη αποφάσεων, και

2.      Αυτή που επικρατεί στη Β. Ευρώπη και τη Ν. Ζηλανδία αλλά και στις ΗΠΑ & Καναδά,  η οποία αντιλαμβάνεται τη συμμετοχή με μια συμβουλευτική έννοια έχοντας σαν πρωταρχικό στόχο την αύξηση της διαφάνειας & αποτελεσμα-τικότητας στη διαχείριση των δημοσίων πόρων. 

Την αρμοδιότητα διαβούλευσης με τους πολίτες έχουν προφανώς ο δήμαρχος και η δημοτική αρχή σε επίπεδο δήμου, καθώς και ο περιφερειάρχης και η περιφερειακή αρχή σε επίπεδο περιφέρειας.

Οι δαπάνες που διαχειρίζεται ο ΣΠ δεν είναι κάτι παγιωμένο. Στο Πόρτο Αλέγκρε πχ (Βραζιλία πόλη 1.500.000 κατοίκων) οι πολίτες συζητούν στις συνελεύσεις των 16 διαμερισμάτων & στις 5 θεματικές,  για το 100% των δαπανών που αφορούν επενδύσεις σε έργα και υπηρεσίες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 15-25%  του συνόλου των ετήσιων δημοτικών δαπανών. Εξαιρούνται συνήθως έξοδα προσωπικού, αν και  σε άλλες περιπτώσεις όχι. Στην Ελβετία έχουμε τα δημοψηφίσματα εφόσον υπάρχει αίτημα ορισμένου αριθμού πολιτών.

Στην Γαλλία με νόμο του 2002 σε πόλεις με πάνω από 80.000 κατοίκους έχουμε τα συμβουλευτικά συμβούλια κάτι παρόμοιο με τα συνοικιακά συμβούλια στην Ελλάδα τα οποία όμως πολύ γρήγορα εκφυλίστηκαν σε πεδία ανταγωνισμού & αντιπαλότητας κομμάτων και ομάδων. Ακόμη χειρότερη μοίρα επεφύλαξαν μέσα από τον Καλλικράτη στην λεγόμενη επιτροπή διαβούλευσης. Ειδικά στον δήμο Δελφών, συμπολίτευση και αντιπολίτευση, έκαναν κάθε προσπάθεια ώστε να απαξιωθεί πλήρως και οριστικά. Πέρα των παραπάνω, ο λόγος που οι εκάστοτε δημοτικοί σύμβουλοι δεν επιθυμούν τέτοιες συμμετοχικές διαδικασίες, είναι η ενδεχόμενη μείωση της θέσης τους σαν φωτισμένοι ταγοί, η αποκάλυψη της όποιας «ασημαντότητας των», με άλλα λόγια το πόσο γυμνός είναι ο βασιλιάς. 

Πως λειτουργεί ο Σ.Π

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι δεν υπάρχουν κοινοί κανόνες. Οι τρόποι συζήτησης με τους πολίτες μπορεί να είναι είτε άτυποι πχ ανοιχτές συγκεντρώσεις, ερωτηματολόγια, συζητήσεις η περισσότερο θεσμικοί πχ δημοψηφίσματα αλλά και δεσμευτικοί πχ από συνελεύσεις. Σε κάθε περίπτωση στα πλαίσια του Σ.Π πρέπει να υπάρχουν 2 παράλληλες διαδικασίες. Συζήτηση στις συνοικίες ενός δήμου και συζήτηση φορέων σε θεματική βάση. Άλλες οι προτεραιότητες του εμπορικού κέντρου μιας πόλεως και άλλες σένα χωριό που ερημώνει. Άλλες οι ανάγκες των ανέργων και υποαπασχολούμενων και άλλες των βιοτεχνών μιας περιοχής.

Ο Σ.Π συνδυάζει στοιχεία άμεσης δημοκρατίας και στοιχεία αντιπροσωπευτικής, όπου οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι συζητούν και εγκρίνουν με «δέσμευση εντολής» . Ο Σ.Π  είναι  μια διαδικασία ενίσχυσης της δημοκρατικής παρέμβασης. Τα μοντέλα του συμμετοχικού προϋπολογισμού, απέδειξαν ότι αυτός διαθέτει σημαντική δυνατότητα κινητοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού στη κατεύθυνση διαφάνειας και αποτελεσματικότητας. Προφανώς ο ΣΠ δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσον στον αγώνα για εδραίωση κ ανάπτυξη της δημοκρατίας. Για να πετύχει χρειάζεται όραμα στη βάση των δικαιωμάτων και συμφερόντων των εργαζομένων. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο έλεγχος στην ποιότητα αλλά και στην απόδοση του κάθε έργου. Είναι το σημείο που συνήθως κρύβονται οι μεγαλύτερες παγίδες… Ειδικά η άσκηση ελέγχου θα εκφράσει πολιτικά τα συμφέροντα του τοπικού κοινωνικού σώματος. Από τέτοιες διαδικασίες, θα ξεπηδήσει και η ανάπτυξη πολιτικής συνείδησης. Η ελάττωση της ατομικότητας, της αποξένωσης και η αύξηση της ενεργοποίησης, της αλληλεγγύης και της πολιτιστικής δράσης.     

Η δημοτική κίνηση «ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ» φέρνει κυριολεκτικά στο προσκήνιο το συμμετοχικό προϋπολογισμό. Για πρώτη φορά στο Δήμο γίνεται συζήτηση για ζητήματα δημοκρατίας, συμμετοχής, συνελεύσεων φορέων κτλ. Φυσικά για εμάς,  δεν είναι σελίδες με λέξεις αλλά  μια δυναμική διαδικασία πράξης και ιδεολογίας. Ο τρόπος συγκρότησης μας, ενημέρωσης των πολιτών, αλλά και ανάδειξης εντός του δημοτικού συμβουλίου πλήθους αιτημάτων, έχουν την σφραγίδα ενός περιορισμένου αλλά υπαρκτού συνελευσιακού αυτοδιοικητικού κινήματος. Η εξέλιξη του, στο βαθμό που το δημοκρατικό κίνημα ανασυγκροτείται και διευρύνεται η βάση λειτουργίας και διεκδίκησης του, θα κατακτήσει μέσα από συγκρότηση συνελεύσεων, αποφάσεις αλληλέγγυας οικονομίας, αντίδρασης σε ενέργειες υποβάθμισης της ζωής της κοινότητας, ανάπτυξης πολιτισμού κτλ  ανεξάρτητα από τη θέληση του όποιου δημάρχου . Σαυτή την πορεία πρέπει να αποφύγουν οι πολίτες την άκρατη κομματοκρατία και όλα όσα μπορούν να μετατρέψουν τις συνελεύσεις σε σκηνοθετημένες παραστάσεις.

 Για τους «ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ» ο συμμετοχικός προϋπολογισμός είναι η μέθοδος να περάσουν από το παρασκήνιο στο προσκήνιο για διεκδίκηση και λύση τα σοβαρά προβλήματα που σχετίζονται με την κοινωνική ανταποδοτικότητα των έργων, τη  δημοκρατική ανέλιξη , την προοδευτική στροφή στη διακυβέρνηση του τόπου ώστε ο κάτοικος από θεατής να γίνει πολίτης.

ΠΟΛΙΤΕΣ  ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ  Χρήστος Βανδώρος