Πολιτισμός - 10 Φεβρουαρίου, 2015

Καθαρά Δευτέρα στο Γαλαξίδι, γίνεται της… τρελής : «Οδομαχίες» με αλευρομουτζουρώματα!

orafok 10 Φεβρουαρίου, 2015

0 230 33 second read

Μια μέρα αλλιώτικη, που ξεφεύγεις και ξεφαντώνεις με αλευροπόλεμο, είναι η Καθαρά Δευτέρα για το Γαλαξίδι και κάθε χρόνο γίνεται το αδιαχώρητο. Ο Σύλλογος Επαγγελματιών της περιοχής καλεί όλους και υπόσχεται πολλές εκπλήξεις και εφέτος.

Το Γαλαξίδι είναι γνωστό και για ένα έθιμο που διοργανώνεται κάθε Καθαρά Δευτέρα, το αλευρομουτζούρωμα. Πρόκειται για μία παράδοση που κρατάει αιώνες. Την τελική του μορφή την πήρε πριν 200 χρόνια περίπου, καθώς αυτή τη μέρα οι ναυτικοί αποχαιρετούσαν με αυτή τη γιορτή την πόλη και τους δικούς τους πριν φύγουν για τα ταξίδια τους.

Το έθιμο είναι απλό, πρόκειται στην ουσία γι αλευροπόλεμο. Ο δήμος συνήθως μοιράζει αλεύρι στους συμμετέχοντες, οι οποίοι εξοπλίζονται με σχετικές στολές προστασίας, γυαλιά, σκουφάκια. Χρώμα στην τελετή δίνει το φούμο, το οποίο επίσης χρησιμοποιείται ως πολεμοφόδιο. Οι επισκέπτες μπορούν να προμηθευτούν το σετ σε σχετικά χαμηλές τιμές.

Φτάνοντας στο Γαλαξίδι, μην ξεγελαστείτε από τη φαινομενική ηρεμία. Είναι γιατί το κέντρο των εκδηλώσεων βρίσκεται στο λιμάνι. Φυσικά καθ’ οδόν θα συναντήσετε κάποιους ήδη αλευρομουτζουρωμένους, οι οποίοι ανυπόμονα μπήκαν στη μάχη πριν από το ραντεβού των 2.30, στο οποίο ο δήμος θα μοιράσει το δωρεάν αλεύρι. Στους δρόμους πάγκοι πουλάνε φούμο και ολόσωμες λεπτές πλαστικές στολές – φόρμες με κουκούλα για όσους θα ήθελαν υποτυπωδώς να προφυλάξουν τα ρούχα τους. Βέβαια, αν δεν ήρθατε με ρούχα αποφασισμένοι να τα πετάξετε μετά, δύσκολα θα καταφέρετε να τα καθαρίσετε – κυρίως από το φούμο. Περπατώντας στις γειτονιές οι μυρωδιές θα σας ξετρελάνουν! Εκτός από τα παραδοσιακά εδέσματα της Καθαράς Δευτέρας με τη φασολάδα και τις ψαρολιχουδιές, δεν είναι λίγα τα εστιατόρια στις πλατείες αλλά και κάποιοι νοικοκυραίοι που ετοιμάζουν τα κάρβουνα στις ψησταριές είτε για χταποδάκι και ψαρικά.

Κανένας δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πότε και πώς ξεκίνησε αυτό το έθιμο. Βέβαια το αλεύρι και το φούμο για πολλούς λαούς πρωταγωνιστούν στις παγανιστικές εκδηλώσεις της άνοιξης για τη γονιμότητα της γης. Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η ανοιξιάτικη γιορτή «Χόλι» της Ινδίας, όπου πετούν στάχτες και χρωματιστές σκόνες ο ένας στον άλλον οι συμμετέχοντες. Ενας από τους πολλούς μύθους που συνοδεύει τη γιορτή αυτή μιλάει για τον άτακτο Κρίσνα (μετενσάρκωση του θεού Βισνού) που είχε γαλάζιο πρόσωπο επειδή κατάπιε το φίδι που θα τον σκότωνε. Ο θεός επειδή ζήλευε το κατάλευκο πρόσωπο της αγαπημένης του βοσκοπούλας Ράντα της έριξε σκόνη για να μαυρίσει. Κάποιοι λαογράφοι τοποθετούν τις ρίζες του εθίμου στη βυζαντινή περίοδο και δη στους μίμους του Ιπποδρόμου που συνήθιζαν να βάφουν τα πρόσωπά τους με λευκό χρώμα, ενώ άλλοι στους περιοδεύοντες θιάσους της Κομέντια ντελ Αρτε, της οποίας οι ηθοποιοί έβαφαν τα πρόσωπά τους με αλεύρι με το οποίο αλεύρωναν ο ένας τον άλλον σε κάποια κωμικά σκετσάκια. Στο Γαλαξίδι το έθιμο πήρε μεγάλη ακμή μετά το 1840, την εποχή της ιστιοφόρου ναυτιλίας. Λέγεται ότι ήταν ένα είδος αποχαιρετιστήριας γιορτής για το καλό των ιστιοφόρων που θα ταξίδευαν τον Μάρτιο. Εδώ πρωταγωνιστούν το αλεύρι και το φούμο. Και τα δύο, ωσάν πολεμοφόδια, κρέμονται σε σακούλες απ’ όσους «μπαίνουν» στο αλευρωμουτζούρωμα. Αν και σε οποιοδήποτε σημείο μπορεί να γίνει μια μάχη, το πεδίον της είναι κυρίως ο παραλιακός δρόμος και η Πέρα-Πάντα, άλσος φυτεμένο το 1930, στη νότια πλευρά του λιμανιού. Από εκεί ξεκινάει και η παρέλαση των αρμάτων, συνήθεια που υιοθετήθηκε τα τελευταία χρόνια.

«Ήταν Απόκριες. Γενική ευθυμία επικρατούσε στην πόλη. Οι Έλληνες φαίνονται αποφασισμένοι να χαρούν αυτή τη διασκέδαση, που ακόμα και οι αποχαυνωμένοι τύραννοί τους δεν μπορούν να εμποδίσουν. Πολλοί φορούσαν μάσκα και άλλοι είχαν μουτζουρώσει τα πρόσωπά τους. Χοροπηδούσαν, ξεφώνιζαν, τραγουδούσαν. Τελικά στήθηκε χορός, ένας κύκλος για τους άντρες, ένας για τις γυναίκες. Στην αρχή οι χορευτικές κινήσεις γίνονταν με περπατητό ρυθμό, ύστερα η μουσική ζωήρεψε, έγινε πιο γρήγορη και έφτασε σε ένα κινητικό παραλήρημα. Οι εξαντλημένοι χορευτές αποσύρονταν και έμπαιναν άλλοι.»

(Από την αφήγηση του Άγγλου περιηγητή Dodwell, που επισκέφτηκε το 1801 το Γαλαξείδι τις μέρες της Αποκριάς).

«Σχετική προφορική παράδοση υποστηρίζει, ότι οι Γαλαξειδιώτες θαλασσοπόροι είδαν σε πόλη της Σικελίας παρόμοιες ομαδικές λαϊκές γιορτές, με ιδιόμορφες εκδηλώσεις κατά τις οποίες οι διασκεδάζοντες είχαν χρωματίσει τα πρόσωπά τους, όπως οι παλιάτσοι των ιπποδρομιών, τους εντυπωσίασαν και τις μεταφύτευσαν στο Γαλαξείδι. Και για να μιμηθούν τους γλεντοκόπους της Σικελίας, χρησιμοποίησαν λευκό άλευρο μαζί με λουλάκι και βερνίκι. Η επιτυχία ήταν τόση, ώστε από τότε είχε καθιερωθεί ως ανεξάλειπτο έθιμο το διαβόητο Αλευρομουτζούρωμα της Καθαρής Δευτέρας, μοναδικό σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, στο οποίο υπάκουαν με θρησκευτική πίστη και το τηρούσαν με ευλάβεια όλοι οι άρρενες Γαλαξειδιώτες κάθε ηλικίας και τάξεως.»

(Από το βιβλίο του Ευθύμιου Γουργουρή «Το Γαλαξείδι στον καιρό των καραβιών»).

Τούτες καλέ μου, τούτες οι μέρες το ‘χουνε

Τούτες οι δυο βδομάδες

Να τραγουδάνε τα παιδιά

Να χαίροντ’ οι μανάδες

Το Γαλαξίδι είναι από τις πιο γνωστές και όμορφες ναυτικές πόλεις της Ελλάδας. Τα παλιά αρχοντικά, το Ναυτικό Μουσείο, το λιμάνι και οι εκκλησίες μαρτυρούν τόσο τη ναυτική παράδοση όσο και την αρχοντιά.

Το έθιμο είναι απλό, πρόκειται στην ουσία γι αλευροπόλεμο. Ο δήμος μοιράζει αλεύρι στους συμμετέχοντες, οι οποίοι εξοπλίζονται με σχετικές στολές προστασίας, γυαλιά, σκουφάκια. Χρώμα στην τελετή δίνει το φούμο, το οποίο επίσης χρησιμοποιείται ως πολεμοφόδιο.

Το λιμενικό, ο δήμος και η αστυνομία οριοθετούν την περιοχή που διεξάγεται ο αλευροπόλεμος, ο οποίος συνήθως ξεκινάει από την πλατεία Μάμα και συνεχίζει στην προβλήτα του λιμανιού. Όσοι βρίσκονται εντός ακτίνας, είναι υποψήφιοι γι αλεύρωμα! Αν κάποιος δε θέλει να συμμετάσχει αλλά μόνο να παρακολουθήσει, τότε η απέναντι πλευρά της προβλήτας του λιμανιού θεωρείται “πράσινη ζώνη”. Απαγορεύεται η χρήση άλλων μέσων για να αποφεύγονται τυχόν τραυματισμοί. Ορισμένοι επιλέγουν να δουν τον αλευροπόλεμο από τη θάλασσα, πάνω σε βάρκες ή καραβάκια, ενώ το έθιμο είναι γνωστό και στο εξωτερικό, καθώς συναντήσαμε αρκετούς ξένους.

Φιλική συμβουλή: μην το επιχειρήσετε χωρίς την κατάλληλη ενδυμασία, αλλιώς κινδυνεύετε να βγάζετε αλεύρι από παντού για πολλές μέρες.