από την κρίση στην 4η τεχνολογική επανάσταση. Η συζήτηση που δεν γίνεται

Γράφει η Αφροδίτη Παπαθανάση 

Η μετάβαση στο αύριο, στην εποχή της 4ης τεχνολογικής επανάστασης, έχει ιδεολογικό και πολιτικό πρόσημο. 

Αυτό ισχύει για όλον τον κόσμο, πόσο μάλλον για μια χώρα που ακόμη δεν έχει ξεπεράσει τα αίτια και τις στρεβλώσεις της εσωτερικής της κρίσης. 

Που έχει παγιδευτεί εδώ και μια δεκαετία στην διαχείριση της, χάνοντας συνεχώς «πολιτικό κεφάλαιο», νέους επιστήμονες, βαθμούς αξιοκρατίας και διαφάνειας και διαπραγματευτική ισχύ σε μια συντηρητική Ευρώπη. 

Οι εποχές των μεγάλων μετασχηματισμών ήδη είναι εδώ:

• μονοπώλια, οικονομικά μεγαθήρια με δυνατότητες φορολογικών παραδείσων και φορολογικών ντάμπινγκ, 

• μονοπώλια  συγκέντρωσης γνώσης, τεχνολογίας, εφοδίων και υλικών για την παγκόσμια γεωργική παραγωγή, 

• πλατφόρμες κολοσσοί ηλεκτρονικού εμπορίου σε Ανατολή και Δύση. 

Μπορεί όμως η γνώση, η έρευνα, τα δεδομένα να ανήκουν σε πρόσωπα και μετόχους ή η μοναδικότητα τους τα κάνει αναγκαία δημόσια αγαθά για την ευημερία του κόσμου όλου; 

Και αν όσο όλοι οι πολιτικοί χώροι συνομολογούν πως η μετάβαση στην εποχή της 4ης τεχνολογικής επανάστασης απαιτεί νέες δεξιότητες και επενδύσεις, αλλά και επένδυση στη γνώση, τα λόγια αυτά παραμένουν ευχές, όσο δεν απαντούν ταυτόχρονα και καθαρά,  το πώς οι νέες συνθήκες – που παγκόσμια θα διαμορφώνονται – αφήνουν περιθώρια, ή όχι – και τι εμείς πρέπει να κάνουμε – για τους νέους όρους κοινωνικής δικαιοσύνης. 

Πάμε, ως χώρα, από μια εποχή σε μιαν άλλη, από την κρίση στην 4η τεχνολογική επανάσταση,  χωρίς επί της ουσίας, εμείς να ορίζουμε τις ταχύτητες των μετασχηματισμών και με βαθιές πληγές στο υπάρχον σύστημα. 

• Χρόνια ανεργία, μη στοχευόμενη και αποτελεσματική εκπαίδευση εργατικού και αγροτικού δυναμικού, ασφαλιστικό μη δίκαιο, χωρίς ικανούς πόρους, βαθιές αντιθέσεις στον εργασιακό χώρο και υποχώρηση των εργασιακών δικαιωμάτων. 

• Ούτε οι χαμηλότεροι μισθοί, ούτε η καταστρατήγηση δικαιωμάτων έφεραν ανταγωνιστικότητα και ικανούς μετασχηματισμούς στο παραγωγικό πρότυπο της χώρας. Επιχειρήσεις και επιχειρηματίες ωφελήθηκαν από τις θυσίες αυτές, μειώνοντας το εργατικό κόστος, όμως δεν μπόρεσαν ή αρνήθηκαν να κάνουν τις αναγκαίες κινήσεις εξορθολογισμού και αναδιαρθρώσεων στις επιχειρήσεις τους. 

• Και έτσι και η αδικία και στρέβλωση στην ιδιωτική αγορά εργασίας έμεινε και – εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων – και οι στρεβλώσεις στον τρόπο λειτουργίας επιχειρήσεων έμειναν, προσθέτοντας σε αυτές και ενεργειακό κόστος υψηλό και φορολογικό και διοικητικό. 

• Παράλληλα ούτε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, ούτε Αρχές Εποπτείας και Ελεγκτικοί Μηχανισμοί κατάφεραν να προφυλάξουν την αγορά και τον υγιή ανταγωνισμό, καν να προειδοποιήσουν,  από εταιρείες φούσκες, πτωχυμένες εταιρίες, πλούσιοι με τα λεφτά στο εξωτερικό μέτοχοι, ή από την δράση κυκλωμάτων διαφθοράς που λειτούργησαν σε βάρος , πόρων, φορολογικών εσόδων, σε βάρος της κοινωνίας. 

• Πόσο μάλλον όταν το συντηρητικό πολιτικό σύστημα με νομοθετικές ρυθμίσεις και παρεμβάσεις επιβραβεύει υπόγειες διαδρομές.  

• Καθρέπτης της δύσκολης πραγματικότητας και το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Πολλαπλά δέχθηκε χρήματα του ελληνικού λαού και εγγυήσεις για να σταθεί όρθιο. Οι τραπεζίτες και μέρος του πολιτικού συστήματος πολέμησαν λυσσαλέα την ανακεφαλαιοποίηση του 2012 με κοινές μετοχές. Δημοκρατική εκτροπή προεκλίθη επ αυτού. Δεν υπήρξε ποτέ η ευκαιρία το Δημόσιο, δηλαδή η Κοινωνία να πάρει ποτέ πίσω κάτι από την διαδικασία αυτή. Σήμερα, με το πρόβλημα των κόκκινων δανείων να ξεφεύγει ήδη από το 2012, δεν έχουμε με ασφάλεια επιλύσει το πρόβλημα και η πρόσβαση σε χρηματοδότηση μια  μικρομεσαία επιχείρηση είναι από αδύνατη ως πολύ ακριβή. Οριζόντιες προμήθειες και χρεώσεις είναι βασικά έσοδα των τραπεζών, στοιχεία που αυξάνουν κόστος σε καταναλωτή και αγορά, ενώ ακόμη λείπει ικανό νομικό πλαίσιο και εποπτεία που θα μπορέσει να αναπτύξει χρηματοδοτικά εργαλεία για νεοφυή επιχειρηματικότητα και ανάγκες αιχμής. Οι μέτοχοι δεν βάζουν νέα κεφάλαια, οι εθελούσιες αντικαθιστούν θέσεις είτε με αυτοματισμούς, είτε με «νοικιαζόμενη» εργασία, το ασφαλιστικό χάνει διαρκώς. 

Έτσι σε ένα πεδίο δομικών προβλημάτων, για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, την αγορά εργασίας, την λειτουργία της αγοράς και το παραγωγικό πρότυπο, αν κάτι ορθό δεν γίνει χθες, οι νέες συνθήκες της πληροφορικής και των αυτοματισμών θα βαθύνουν το χάσμα στους όρους και αμοιβές εργασίας. 

Θα κινδυνεύσει περισσότερος κόσμος να βρεθεί στο περιθώριο. 

Κοινωνικές υπηρεσίες, πρόσβαση σε καθολικές υπηρεσίες, αν από χθες δεν προβλεφθεί διαφορετικά, θα υποχωρήσουν στο όνομα της «ιδιωτικής επιλογής», της «ιδιωτικής ευθύνης & πρόνοιας», κάτι που συντηρούν οι νεοφιλελεύθεροι, θέλοντας να μικραίνουν συνεχώς το κοινωνικό κράτος και  ουσιαστικά να μειωθούν οι δυνατότητας πρόσβασης των Πολιτών στα δημόσια αγαθά.

Και το «να γίνει κάτι χθες» είναι ήδη πολλά, σε εποχές που οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις δεν μειώνονται. Κάθε άλλο. 

Κλιματική κρίση, γεωστρατηγικές ισορροπίες στην περιοχή, αντιλήψεις κλειστών συνόρων και εθνικισμού από τους ισχυρούς του κόσμου, άνοδος ακροδεξιάς συμπεριφοράς και αντίληψης, προσφυγικό  μεταναστευτικό, γερασμένη Ευρώπη, κυριολεκτικά, πολιτικά.

Όλα θέματα με ισχυρές συγκρούσεις και πολιτική αντίληψη στην ανάλυση και διαχείριση τους. 

Όλα θέματα που ο τρόπος που θα τα χειριστούμε θα επηρεάσει θετικά τον κόσμο όλον, μειώνοντας τη φτώχεια και την ανισότητα ή το εφιαλτικό αντίθετο.

Και όλα αυτά μας αφορούν και εδώ. 

Και μακροοικονομικά και για τη θέση της χώρας σε διεθνείς ενώσεις  και στην νοτιοανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. 

Για την δική μας δικαιοσύνη. 

Κάθε βήμα είτε θα είναι προοδευτικό και θα συμβάλει σε μεγαλύτερη παραγόμενη εθνική υπεραξία και ΔΙΚΑΙΗ ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗ, είτε η ευκαιριακή σπασμωδική πολιτική διαχείριση κάθε μικρής και μεγάλη πρόκλησης θα μας αφήσει δεκαετίες πίσω στην εποχή της γνώσης και των νέων τεχνολογιών, χάνοντας ακόμη μεγαλύτερη επιστημονική υπεραξία από αυτήν των 500.000 νέων επιστημόνων που και για λόγους αναξιοκρατίας έφυγαν εκτός χώρας.  

Δημόσιος διάλογος για όλα τα παραπάνω δεν γίνεται.

Και η ευθύνη αυτή αφορά όλους, πολιτικούς, ακαδημαϊκούς, δημοσιογράφους, παραγωγικούς και κοινωνικούς φορείς. 

Εμείς, θέλουμε να ανοίξουμε την συζήτηση αυτή. 

Δεν θεωρούμε «εξ ορισμού» τις εξελίξεις ζήτημα τεχνολογικής μόνο προόδου. 

Όλα έχουν πρόσημο, ποιοι χάνουν και ποιοι ωφελούνται σε κάθε βήμα.

Πόσο δυναμώνει η Δημοκρατία και προστατεύονται Δημοκρατικοί Θεσμοί, Εξουσίες, Ανθρώπινα και Κοινωνικά Δικαιώματα. 

• Ποιοι έχουν πρόσβαση και με ποιους όρους στις εξελίξεις και την πρόοδο των επιστημών, σε καλύτερη υγεία, πρόνοια, ευζωία. 

• Πως γενεές και φυλές ανθρώπων μπορούν να χτίσουν κανόνες αλληλεγγύης ή διαφορετικά να χαθούμε στο μίσος και σε ένα διαρκές «κατηγορώ».

• Πως θα διαχειριστούμε με ορθολογισμό και σεβασμό τους εθνικούς μας πόρους, τον εθνικό μας πλούτο, 

• Και πως το Δημόσιο μπορεί να γίνει αρωγός στις εξελίξεις, πρωτοπορία στην διαφάνεια, στις ελεγκτικές μονάδες που στηρίζουν τον υγιή ανταγωνισμό, στην ανάπτυξη της έρευνας, να εξορθολογήσει μέσω των αγορών προβληματικές επιχειρήσεις και μονάδες, χωρίς να γίνει ο φτωχός συγγενής ενός συστήματος που κάθε μέρα μισοτιμής ξεπουλά ασημικά.